phan 9

ĐỀN 9 – NHỮNG NGƯỜI TỪ NGHÈO KHÓ ĐẾN ĐỈNH CAO

LỜI MỞ ĐẦU

Họ sinh ra không có gì. Không tiền. Không nhà. Không cơ hội. Không ai tin họ sẽ thành công.

Thế giới nói: "Nghèo sinh ra nghèo." Họ nói: "Xem tôi phá vòng luẩn quẩn."

ĐỀN này không ca ngợi nghèo khó. ĐỀN này ca ngợi ý chí không chịu chết trong nghèo khó. Họ không xin tiền. Họ kiếm. Họ không xin cơ hội. Họ tạo.

Chris Gardner ngủ nhà vệ sinh ga tàu với con trai, trở thành triệu phú chứng khoán. Howard Schultz lớn lên khu ổ chuột, xây Starbucks. J.K. Rowling mẹ đơn thân thất nghiệp, viết Harry Potter. Sylvester Stallone không có 40 đô, viết kịch bản Rocky, từ chối bán vì muốn tự đóng. Les Brown bị gọi là "thiểu năng trí tuệ," trở thành diễn giả hàng đầu. Phiona Mutesi học cờ vua ở ổ chuột Uganda, trở thành kiện tướng. William Kamkwamba tự học, chế máy phát điện từ rác. Liz Murray cha mẹ nghiện ma túy, vào Harvard.

Họ không sinh ra giàu. Nhưng họ sinh ra đói — đói thành công, đói chứng minh, đói thoát nghèo. Và cái đói ấy mạnh hơn bất kỳ tiền bạc nào.

Nghèo không phải điểm yếu. Nghèo là động lực. Nghèo dạy bạn chiến đấu. Dạy bạn trân trọng. Dạy bạn không bao giờ từ bỏ — vì bạn biết cảm giác không có gì để mất.

10 người trong ĐỀN này sinh ra dưới đáy. Họ không có bố giàu. Không có mẹ nổi tiếng. Không có ai dọn đường. Nhưng họ không cần. Vì họ biết: Đường dành cho kẻ giàu đã được dọn. Còn đường dành cho kẻ nghèo — phải tự chặt.

Nếu hôm nay bạn nghèo. Nếu hôm nay bạn không có cơ hội. Nếu hôm nay bạn nghĩ "người như tôi không thể thành công."

Hãy đọc ĐỀN này. Và biết rằng: Thành công không phải dành cho người có nhiều nhất. Thành công dành cho người đói nhất.

 

CHRIS GARDNER – NGƯỜI CHA VÔ GIA CƯ NGỦ TRONG NHÀ VỆ SINH VỚI CON NHỎ, TRỞ THÀNH TRIỆU PHÚ VÀ BIỂU TƯỢNG VƯỢT NGHỊCH CẢNH

 

Chris Gardner sinh ra ở Milwaukee, Mỹ, trong một gia đình nghèo, cha bỏ đi, mẹ nhiều lần vào tù, tuổi thơ của ông gắn với nạn bạo hành, rượu chè, đói khát và tuyệt vọng. Có những đêm ông trốn trong tủ áo để khỏi nghe thấy tiếng mẹ bị đánh. Có những ngày ông đi học với dạ dày rỗng, không ai hỏi han.

Nhưng giữa tất cả, ông giữ vững một điều:

“Tôi không biết mình sẽ làm nghề gì… nhưng tôi biết mình sẽ làm điều gì đó lớn.”

Khi trưởng thành, ông thử sức với đủ công việc: – Bán thiết bị y tế – Làm phụ hồ – Phụ tá y tế – Và rồi, một lần tình cờ, ông nhìn thấy một người đàn ông bước ra từ xe Ferrari và hỏi:

“Anh làm gì để sống?” Người ấy trả lời: “Môi giới chứng khoán.”

Từ khoảnh khắc đó, Chris Gardner quyết tâm bước vào Phố Wall. Không bằng cấp. Không mối quan hệ. Không tiền. Chỉ có ước mơ và… một đứa con trai nhỏ.

Năm 1981, giữa lúc theo đuổi chương trình thực tập không lương tại một công ty chứng khoán danh tiếng, ông bị đuổi khỏi nhà, không đủ tiền thuê trọ.

Ông và con trai trở thành người vô gia cư.

Họ ngủ trong nhà vệ sinh công cộng, ga tàu điện ngầm, nhà thờ, công viên. Ban ngày, ông mặc vest đi làm – tối về tắm vội trong bồn rửa tay, kể chuyện cho con trước khi cả hai ngủ gục trong bóng tối.

Chris không từ bỏ.

Ông làm việc gấp đôi, học gấp ba, và đặt cược tất cả vào một cơ hội duy nhất để thay đổi cuộc đời.

Kết quả: – Ông trở thành một trong những người giỏi nhất khoá thực tập. – Được nhận vào công ty chứng khoán Dean Witter. – Và từ đó, bắt đầu hành trình từ người vô gia cư đến triệu phú.

Sau này, ông thành lập Gardner Rich & Co., công ty đầu tư tài chính của riêng mình, trở thành nhà đầu tư thành đạt, diễn giả toàn cầu và tác giả nổi tiếng.

Câu chuyện của ông được kể lại trong cuốn hồi ký “The Pursuit of Happyness” – Mưu Cầu Hạnh Phúc, và được chuyển thể thành phim năm 2006, do Will Smith thủ vai chính, lấy đi nước mắt của hàng triệu khán giả.

Chris Gardner không che giấu quá khứ. Ông kể về nó như một phần của hành trình – chứ không phải vết nhơ. Ông thường nhắc lại:

“Bạn không được để ai nói với bạn rằng bạn không thể làm điều gì đó. Ngay cả khi đó là tôi.”

Nếu bạn từng ngủ trong một căn phòng tối mà chẳng thấy đường ra, Nếu bạn từng thấy cả đời mình gói gọn trong vài đô lẻ và một đứa con cần ăn, Nếu bạn từng nghĩ “người như mình không bao giờ làm nên chuyện”, Hãy nhớ đến Chris Gardner.

Người từng chùi sàn toilet – và sau đó bước vào sàn giao dịch tài chính với tư cách ông chủ. Người từng trắng tay – nhưng chưa bao giờ trắng ước mơ.

“Tôi không phải là người thông minh nhất. Tôi chỉ là người không bao giờ bỏ cuộc.” — Chris Gardner

 

HOWARD SCHULTZ – CẬU BÉ TỪ KHU Ổ CHUỘT LỚN LÊN ĐỂ ĐƯA STARBUCKS TRỞ THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÀN CẦU VỀ NIỀM TIN, CƠ HỘI VÀ GIÁ TRỊ CON NGƯỜI

 

Howard Schultz sinh ra tại Brooklyn, New York, trong một gia đình lao động nghèo. Cha ông – một tài xế xe tải giao hàng – không có bảo hiểm, không có trợ cấp, không có tiếng nói. Một lần cha ông bị gãy chân trong tai nạn lao động, và cả gia đình rơi thẳng vào khủng hoảng tài chính.

Howard lúc ấy mới 7 tuổi, nhìn thấy mẹ bật khóc vì không biết ngày mai ăn gì, và chính khoảnh khắc đó gieo vào lòng cậu một nỗi ám ảnh: Không ai đáng bị tước mất phẩm giá – chỉ vì họ nghèo.

Dù sống trong khu nhà ở xã hội, thiếu thốn trăm bề, Howard cố gắng học hành, chơi thể thao, giành học bổng đại học – và sau đó làm nhân viên bán máy pha cà phê.

Trong một lần đến thăm một khách hàng nhỏ tên là Starbucks, ông bị cuốn hút bởi hương cà phê rang thủ công, bởi đam mê thuần khiết – và Howard xin làm việc ở đó. Lúc ấy, Starbucks chỉ có vài cửa hàng bán hạt cà phê – chưa phải quán như bây giờ.

Năm 1983, Howard đến Ý và lần đầu tiên trải nghiệm quán cà phê thực thụ – nơi con người ngồi lại, kết nối, nghỉ ngơi và cảm thấy được trân trọng. Ông mơ ước đưa mô hình đó về Mỹ – không chỉ để bán cà phê, mà để xây dựng “một nơi thứ ba” – giữa nhà và công việc – nơi con người được đối xử như con người.

Ban đầu, các nhà sáng lập Starbucks từ chối ý tưởng. Howard không bỏ cuộc. Ông tự mở công ty riêng, phát triển mô hình, rồi sau này mua lại chính Starbucks để hiện thực hóa giấc mơ.

Và từ đó, Starbucks bùng nổ toàn cầu. Từ vài cửa hàng, trở thành hơn 30.000 địa điểm tại 80 quốc gia. Nhưng điều đặc biệt không nằm ở con số.

Howard làm điều chưa ai làm trong ngành bán lẻ:

Trả bảo hiểm y tế toàn diện cho cả nhân viên bán thời gian. – Cho cổ phần công ty đến từng nhân viên quán. – Hỗ trợ học phí đại học. – Và xây dựng văn hóa doanh nghiệp dựa trên lòng tôn trọng và cơ hội – thay vì bóc lột.

Ông nói:

“Tôi muốn tạo ra công ty mà cha tôi – người chưa từng được ai đối xử công bằng – có thể tự hào.”

Howard Schultz không chỉ xây đế chế cà phê. Ông xây lại niềm tin của hàng triệu người lao động từng nghĩ rằng: “Tôi chỉ là một bánh răng.” Ông chứng minh rằng kinh doanh và lòng nhân không đối nghịch.

Nếu bạn từng lớn lên trong nghèo khó và nghĩ “mình không thể vượt lên”, Nếu bạn từng chứng kiến cha mẹ bị gạt ra bên lề vì thiếu bằng cấp, thiếu bảo hiểm, thiếu may mắn, Nếu bạn từng mơ tạo ra thứ gì đó vừa lớn lao, vừa tử tế… Hãy nhớ đến Howard Schultz.

Người biến cốc cà phê thành biểu tượng của sự trân trọng. Người từ khu nhà ổ chuột – vươn lên để trao lại giá trị cho những người giống cha mình.

“Thành công không phải là điểm đến. Thành công là cách bạn giúp người khác có chỗ đứng – ngay cả khi họ xuất phát từ nơi bạn từng đứng.” — Howard Schultz

 

J.K. ROWLING – BÀ MẸ ĐƠN THÂN TRẦM CẢM NGỒI VIẾT TRONG QUÁN CÀ PHÊ LẠNH GIÁ, BIẾN NỖI ĐAU THÀNH THẾ GIỚI PHÉP THUẬT CHO CẢ NHÂN LOẠI

 

Joanne Rowling sinh ra ở Anh năm 1965, lớn lên trong một gia đình bình thường. Ngay từ nhỏ, cô đã mê viết. Viết mọi lúc, viết mọi nơi. Nhưng như bao giấc mơ nghệ sĩ khác, cuộc đời lại không có sẵn phép thuật.

Khi Joanne vừa bước sang tuổi 25, mẹ cô qua đời sau thời gian dài chiến đấu với bệnh tật. Nỗi đau đó không nguôi, chưa kịp lành thì cô rơi vào một cuộc hôn nhân chóng vánh và đổ vỡ. Cô bế theo con gái nhỏ, không nhà, không việc, không tiền, dọn đến Edinburgh.

Một mình. Không ai tin cô sẽ làm nên điều gì.

Cô sống bằng trợ cấp xã hội, từng được gọi là “nghèo đến mức không thể nghèo hơn nếu không vô gia cư.” Mỗi ngày, khi con ngủ, cô vào quán cà phê – nơi rẻ tiền nhất, gọi một tách trà – và lặng lẽ viết.

Không phải để nổi tiếng. Không để bán chạy. Chỉ là để sống sót.

Cô viết về một cậu bé mồ côi sống dưới gầm cầu thang, không ai yêu thương, cho đến khi phát hiện ra mình là phù thủy.

Cô đổ hết trầm cảm, mất mát, khao khát được công nhận vào từng dòng chữ. “Harry Potter” không phải chỉ là truyện thiếu nhi. Nó là một bản đồ vượt nghịch cảnh – được ngụy trang trong thế giới phép thuật.

Bản thảo đầu tiên bị 12 nhà xuất bản từ chối. Nhưng cô không bỏ cuộc.

Cuối cùng, một nhà xuất bản nhỏ – Bloomsbury – đồng ý in 1.000 bản. Không ai ngờ… đó là một trong những quyết định lịch sử của ngành xuất bản thế giới.

Harry Potter trở thành hiện tượng toàn cầu. 7 tập sách. 500 triệu bản in. Hơn 80 ngôn ngữ. 8 bộ phim bom tấn. Công viên giải trí. Sân khấu Broadway. Học viện phù thủy.

Và một người phụ nữ – từng ngồi co ro bên cửa kính quán cà phê – trở thành triệu phú. Rồi tỷ phú. Rồi… trích phần lớn tài sản đi làm từ thiện.

J.K. Rowling không giấu quá khứ. Cô nói:

“Tôi là bằng chứng sống rằng bạn có thể chạm đáy – và vẫn sống sót.” “Thất bại là điều tốt nhất từng xảy ra với tôi. Nó dạy tôi rằng: tôi vẫn còn bản thân mình – và một cây bút.”

Nếu bạn từng gõ cửa mà không ai trả lời, Từng ngồi một mình giữa lạnh giá, Từng viết những điều chỉ bạn tin là có ý nghĩa, Nếu bạn từng cảm thấy mình vô hình giữa cuộc đời, Hãy nhớ đến J.K. Rowling.

Người đã biến nước mắt thành mực viết. Biến căn phòng trống trải thành thế giới phép thuật. Biến những vết thương không lời thành món quà cho hàng triệu người trên hành tinh này.

“Chúng ta không cần phép thuật để thay đổi thế giới. Chúng ta đã có mọi thứ trong tâm trí, trái tim, và sự can đảm của chính mình.” — J.K. Rowling

 

SYLVESTER STALLONE – NGƯỜI ĐÀN ÔNG BÁN CHÓ, NGỦ TRẠM XE BUÝT, VÀ VIẾT RA VAI DIỄN THAY ĐỔI CẢ CUỘC ĐỜI

 

Sylvester Stallone sinh ra với một bên mặt bị liệt do tai biến lúc chào đời. Kết quả: một nửa gương mặt bị chảy xệ, miệng méo, nói ngọng.

Tuổi thơ ông là chuỗi ngày bị bắt nạt, bị xem thường, bị coi là “thằng đần.” Không ai nghĩ một người như thế có thể làm gì trên màn ảnh.

Nhưng Stallone mang trong mình một ngọn lửa – dù không ai thấy.

Ông đến New York để theo đuổi giấc mơ diễn xuất. 5 năm ròng rã, bị từ chối hơn 1.000 lần. Không vai diễn. Không tiền. Không gia đình. Không nhà.

Có ngày, ông không còn nổi 10 đô. Ông phải bán trang sức của vợ. Rồi đến mức phải bán… con chó thân yêu – để mua đồ ăn.

Ông bật khóc ngay sau khi đưa nó đi.

Trong một lần xem trận đấu giữa Muhammad Ali và Chuck Wepner, ông nảy ra một ý tưởng:

Một kẻ vô danh, thất bại, nghèo đói – nhưng có trái tim lớn hơn cả thế giới – được trao một cơ hội vươn lên.

Ông viết kịch bản "Rocky" chỉ trong 3 ngày ròng. Một câu chuyện không chỉ về đấm bốc – mà là ẩn dụ về những kẻ bị coi là không có cơ hội, nhưng dám đứng dậy.

Kịch bản được một hãng phim lớn chú ý. Họ sẵn sàng trả 350.000 đô để mua lại – nhưng không cho Stallone đóng vai chính.

Ông từ chối.

“Tôi là Rocky. Nếu tôi không được sống vai diễn này, thì kịch bản chẳng có nghĩa gì cả.”

Cuối cùng, hãng phim đồng ý… nhưng chỉ trả 35.000 đô. Với số tiền đó, ông mua lại con chó cũ với giá… 15.000 đô. Chú chó đó xuất hiện trong chính bộ phim.

Rocky (1976) ra mắt. Chi phí thấp. Diễn viên ít tên tuổi. Nhưng phim thắng 3 giải Oscar, trong đó có Phim hay nhất. Stallone từ kẻ vô danh – trở thành biểu tượng toàn cầu.

Ông không dừng lại. Tiếp tục với loạt phim Rocky, Rambo, The Expendables, hàng chục vai diễn khắc họa một triết lý:

“Bạn không cần thắng. Bạn chỉ cần đứng dậy mỗi khi bị đánh gục.”

Stallone từng nói:

“Tôi không phải là người mạnh nhất. Cũng không nhanh nhất. Không thông minh nhất. Nhưng tôi là kẻ cuối cùng còn đứng đó – khi mọi người đã bỏ đi.”

Nếu bạn từng bị chối bỏ vì ngoại hình, giọng nói, nghèo khó, Nếu bạn từng viết ra điều gì đó mà không ai tin là có giá trị, Nếu bạn từng phải bán đi thứ mình yêu thương nhất – chỉ để tồn tại, Hãy nhớ đến Sylvester Stallone.

Người từng ngủ dưới trạm xe buýt – và viết ra vai diễn trở thành di sản văn hóa đại chúng. Người từng bị cả thế giới nói “Không” – nhưng dám nói “Tôi sẽ làm được.”

“Cuộc đời không đo bằng cú đấm bạn tung ra. Mà bằng số lần bạn đứng dậy sau khi bị đấm ngã.” — Sylvester Stallone (Rocky Balboa)

 

LES BROWN – “ĐỨA TRẺ CHẬM PHÁT TRIỂN” BỊ CƯỜI NHẠO CẢ TUỔI THƠ, NHƯNG VƯỢT LÊN ĐỂ TRỞ THÀNH TIẾNG NÓI ĐÁNH THỨC CẢ TRIỆU NGƯỜI

 

Leslie Calvin Brown sinh đôi với anh trai tại một khu dân cư nghèo ở Miami, Florida. Mẹ ruột bỏ rơi cả hai từ khi mới lọt lòng. Hai anh em được một người phụ nữ quét dọn – bà Brown – nhận nuôi, dù bà đã nghèo, độc thân và đang sống bằng lương trợ cấp.

Ngay từ nhỏ, Les bị giáo viên dán nhãn là:

“EMR – Educably Mentally Retarded” Tạm dịch: “Chậm phát triển trí tuệ.”

Ông bị xếp học lớp đặc biệt, không được kỳ vọng sẽ làm nên điều gì. Nhiều người nhìn ông rồi lắc đầu:

“Nó không có gì đặc biệt. Đừng mong đợi gì ở nó.”

Nhưng Les Brown có một thứ không ai dạy – và cũng không thể dập tắt: Niềm tin rằng ông có thể làm được nhiều hơn.

Một ngày nọ, khi đang giúp việc cho thầy giáo trong lớp, Les nghe thầy bảo:

“Les, hãy viết bài lên bảng.”

Cậu lúng túng đáp:

“Thầy nhầm em với người khác rồi ạ. Em là ‘chậm phát triển’. Em không làm được đâu.”

Vị giáo viên ấy dừng lại, nhìn vào mắt cậu:

“Đừng bao giờ để người khác quyết định giới hạn của con. Ý kiến của họ không phải là thực tại của con.”

Câu nói đó đánh thức cả cuộc đời Les Brown.

Từ đó, ông bắt đầu tự học, tự rèn luyện, tự bước ra khỏi cái mác “vô dụng” mà xã hội dán lên ông suốt tuổi thơ.

Ông theo đuổi sự nghiệp phát thanh viên – bị từ chối hàng trăm lần vì nói ngọng, vì không “đủ chuẩn”. Nhưng ông tự thu âm, tự luyện giọng hàng ngày, và cuối cùng…

Trở thành phát thanh viên được yêu thích tại đài phát thanh địa phương.

Từ đó, ông tiếp tục làm nhà báo, chính trị gia, và rồi trở thành diễn giả chuyên nghiệp.

Với phong cách nói đầy năng lượng, chân thật, cảm xúc và từng trải, Les Brown đã trở thành một trong những diễn giả truyền cảm hứng vĩ đại nhất hành tinh, bên cạnh những tên tuổi như Zig Ziglar, Jim Rohn, Tony Robbins…

Ông từng phát biểu tại Liên Hợp Quốc, được mời diễn thuyết trước hàng chục ngàn người, truyền cảm hứng cho giới doanh nhân, sinh viên, cựu tù nhân, và những người đang đứng bên bờ vực.

Ông thường nói:

“Bạn có trong mình sự vĩ đại. Hãy đứng lên. Hãy mơ lớn. Và đừng bao giờ ngừng tin rằng bạn xứng đáng hơn.”

Les Brown không phải là người nói lý thuyết. Ông là người sống sót. Người bước ra từ tro tàn. Người không có gì… nhưng chọn không ngừng bước tới.

Nếu bạn từng bị gán mác là “ngu ngốc”, “kém cỏi”, “không đủ”, Nếu bạn từng đứng trước gương và không còn chút niềm tin nào vào bản thân, Nếu bạn từng muốn từ bỏ vì người khác luôn coi thường ước mơ của bạn, Hãy nhớ đến Les Brown.

Người từng bị gạt sang lề xã hội – nhưng trở thành tiếng nói khiến hàng triệu người tìm lại chính mình.

“Nếu bạn ngã, hãy cố gắng ngã ngửa – để bạn còn thấy bầu trời. Vì nếu bạn còn thấy bầu trời, bạn còn cơ hội đứng dậy.” — Les Brown

 

PHIONA MUTESI – CÔ GÁI LỚN LÊN TRONG KHU Ổ CHUỘT UGANDA, NHẶT TỪNG QUÂN CỜ CŨ VÀ TRỞ THÀNH “NỮ HOÀNG CỜ VUA” CỦA CHÂU PHI

 

Phiona Mutesi sinh ra và lớn lên tại Katwe, một trong những khu ổ chuột nghèo nhất thủ đô Kampala, Uganda. Mỗi ngày của cô gắn với mùi rác, nước thải, ruồi nhặng và tiếng đói cồn cào trong bụng. Cha cô chết vì AIDS. Chị gái bỏ nhà đi. Mẹ Phiona bươn chải đủ nghề để kiếm ăn cho các con – nhưng cái đói vẫn luôn đi trước một bước.

Phiona bỏ học từ năm 9 tuổi. Lúc đó, cô thậm chí chưa từng biết cờ vua là gì – một trò chơi xa xỉ đối với những người sống còn không đủ tiền mua giày.

Thế rồi một ngày, khi đi lang thang tìm thức ăn, Phiona nhìn thấy mấy đứa trẻ đang tụ tập trong một nhà thờ nhỏ. Tò mò, cô ghé lại. Ở đó, một người đàn ông tên Robert Katende đang dạy tụi trẻ con nghèo chơi cờ – không phải để thắng – mà để dạy chúng suy nghĩ, tính trước, và mơ xa.

Phiona ngồi xuống, học. Và lần đầu tiên trong đời, cô thấy mình có quyền chọn nước đi.

Chơi cờ nhanh chóng trở thành lối thoát duy nhất khỏi cuộc đời không có lối. Phiona luyện tập không ngừng nghỉ. Cô thuộc từng thế cờ bằng trí nhớ, vì không đủ tiền mua sách. Cô đi bộ hàng giờ để đến lớp học. Cô thua – rất nhiều. Nhưng không bỏ cuộc.

Và rồi, cô bắt đầu thắng. Thắng đám trẻ cùng khu. Thắng giải địa phương. Rồi thắng luôn cả giải vô địch quốc gia.

Năm 2010, ở tuổi 14, Phiona Mutesi đại diện Uganda tham gia Olympiad Cờ Vua Quốc Tế ở Nga. Cô gái từng sống giữa bùn đất, đi chân trần, đột nhiên đứng giữa một hội trường lộng lẫy, cầm quân cờ trước những kiện tướng đến từ khắp thế giới.

Báo chí gọi cô là:

“Queen of Katwe – Nữ hoàng cờ vua của khu ổ chuột.”

Nhưng Phiona không để mình dừng lại ở một biểu tượng.

Cô tiếp tục học, thi lại các lớp phổ thông, giành học bổng đại học tại Mỹ, và dùng câu chuyện của mình để truyền cảm hứng cho hàng ngàn đứa trẻ nghèo châu Phi.

Năm 2016, câu chuyện của Phiona được chuyển thể thành phim điện ảnh “Queen of Katwe” do Disney sản xuất, với nữ diễn viên Lupita Nyong’o và David Oyelowo thủ vai.

Bộ phim không chỉ nói về cờ vua. Nó nói về khát vọng được lựa chọn. Được học. Được thắng. Được sống.

Nếu bạn từng nghĩ rằng mình quá nghèo để mơ, Nếu bạn từng sống ở nơi mà tương lai dường như đã bị khóa chặt, Nếu bạn từng bị xem là “chẳng thể làm nên gì”, Hãy nhớ đến Phiona Mutesi.

Cô gái từng không đủ ăn – nhưng giờ dạy cả thế giới cách di chuyển một quân cờ để mở ra cả ván đời.

“Tôi học được rằng: cho dù bạn sinh ra ở đâu, nếu bạn dám nghĩ, dám học, dám đi tiếp – bạn có thể thắng.” — Phiona Mutesi

 

WILLIAM KAMKWAMBA – CẬU BÉ NGHÈO TỰ HỌC CHẾ GIÓ CỨU LÀNG KHỎI NẠN ĐÓI VÀ VIẾT LẠI ĐỊNH NGHĨA VỀ TRÍ TUỆ

 

William Kamkwamba sinh ra tại một ngôi làng nhỏ ở Malawi – một trong những quốc gia nghèo nhất châu Phi.

Gia đình cậu là nông dân trồng ngô. Mỗi mùa mưa, họ cầu trời. Mỗi mùa khô, họ cầu sống sót. Năm William 14 tuổi, một trận hạn hán lịch sử ập đến. Ngô chết. Người chết. Trẻ em sưng bụng vì đói. Gia đình William chỉ còn một bữa ăn mỗi ngày – và không còn tiền đóng học phí.

Cậu bị buộc phải nghỉ học. Không còn trường lớp, cậu tự đến thư viện làng – và đọc sách bằng vốn tiếng Anh ít ỏi. Trong một cuốn sách khoa học lớp 7, William nhìn thấy hình ảnh một cối xay gió.

Cậu không hiểu hết chữ. Nhưng cậu thấy điện. Thấy ánh sáng. Thấy nước chảy. Thấy tương lai. Cậu nghĩ:

“Nếu gió có thể tạo ra điện… thì có thể cứu làng mình khỏi bóng tối và cái đói.”

Không có công cụ. Không tiền. Không ai tin. Cậu ra bãi rác – nhặt từng mảnh xe đạp hỏng, ống nhựa, quạt máy cũ.

Từng ngày, từng đêm, cậu lắp ráp bằng tay trần, bằng trực giác, bằng trí tò mò mãnh liệt.

Và rồi… Cối xay gió cao 5 mét ra đời.

Cối xay gió thắp sáng một bóng đèn, rồi một căn nhà, rồi bơm nước, rồi cứu cả nông trại.

Người trong làng kéo đến xem. Báo chí viết về cậu bé “chế tạo ra điện từ rác”. Thế giới biết đến William Kamkwamba. Từ vô danh – cậu bước lên sân khấu TED năm 2007, phát biểu bằng trái tim run rẩy nhưng rực rỡ.

Cậu nhận được học bổng. Tốt nghiệp đại học Dartmouth (Mỹ). Viết hồi ký “The Boy Who Harnessed the Wind” – Cậu Bé Chinh Phục Ngọn Gió – trở thành sách bán chạy và được chuyển thể thành phim của Netflix năm 2019.

Nhưng William không dừng lại ở danh tiếng. Cậu quay lại Malawi. Lập quỹ giáo dục. Xây dựng thư viện, trạm bơm nước, cối xay gió, trường học – cho những đứa trẻ từng giống mình.

William từng nói:

“Tôi không phải thiên tài. Tôi chỉ có một điều: tôi không bao giờ ngừng hỏi ‘Tại sao không?’.”

Nếu bạn từng cảm thấy mình quá nghèo, quá xa trung tâm, quá thiếu thốn để tạo ra điều gì lớn lao, Nếu bạn từng bị ngắt khỏi trường học, khỏi cơ hội, khỏi dòng chảy của thế giới, Nếu bạn từng mơ ước làm điều gì đó nhưng không ai tin bạn có thể, Hãy nhớ đến William Kamkwamba.

Cậu bé chế ra điện – không bằng học vị, mà bằng khát khao. Cậu bé không có tiền – nhưng đã trao lại ánh sáng cho hàng ngàn người khác.

“Tôi không thay đổi thế giới. Tôi chỉ từ chối để hoàn cảnh quyết định mình là ai.” — William Kamkwamba

 

LIZ MURRAY – CÔ GÁI NGỦ TRÊN VỈA HÈ, ĂN TỪ THÙNG RÁC VÀ TRỞ THÀNH SINH VIÊN HARVARD

 

Liz Murray sinh ra và lớn lên ở Bronx – một trong những khu vực nghèo nhất thành phố New York. Cha mẹ cô nghiện ma túy, sống nhờ vào phúc lợi xã hội. Ngôi nhà lúc nào cũng lạnh, bẩn, không có thức ăn, đầy kim tiêm và mùi mục ruỗng.

Tuổi thơ của Liz là một chuỗi những buổi sáng thức dậy mà chẳng biết hôm nay có gì để ăn. Cha cô dạy con làm toán… nhưng trong khi hút heroin. Mẹ cô ôm một chiếc búp bê gãy làm con, còn bản thân thì gầy guộc vì HIV.

Năm 15 tuổi, mẹ Liz qua đời vì AIDS. Gia đình tan nát. Cô bị đưa vào trung tâm bảo trợ – rồi bỏ đi. Không nhà. Không tiền. Không ai bên cạnh.

Liz bắt đầu sống lang thang trên đường phố New York. Cô ngủ ở ghế đá, tàu điện ngầm, cầu thang chung cư. Cô ăn từ thùng rác, rửa mặt trong nhà vệ sinh công cộng, và trốn khỏi cảnh sát khi bị đuổi khỏi bãi đậu xe.

Nhưng giữa tất cả, Liz chưa từng ngừng đọc. Cô giấu những quyển sách trong balô cũ, học từ bất cứ nơi nào có ánh sáng. Và một ngày, cô nhìn thấy mình trong gương – tiều tụy, bẩn thỉu, rách nát – và hỏi: "Đây có phải là kết thúc không?"

Câu trả lời là Không.

Liz trở lại trường cấp 3 – dù đang vô gia cư. Cô học ngày học đêm. Ngồi sau cùng trong lớp – vì không muốn ai ngửi thấy mùi áo mình. Cô hoàn thành chương trình 4 năm chỉ trong 2 năm. Và rồi, với một bài luận từ trái tim, cô nộp đơn vào Harvard University.

Cô được chấp nhận.

Từ cô bé từng ăn đồ thừa ở McDonald’s… … đến sinh viên Harvard. Từ kẻ ngủ vỉa hè… … đến diễn giả được mời phát biểu ở toàn thế giới.

Câu chuyện của cô được kể trong cuốn hồi ký “Breaking Night” – Phá tan bóng tối, và được chuyển thể thành phim truyền hình “Homeless to Harvard” (Từ Vô Gia Cư Đến Harvard), từng làm lay động hàng triệu khán giả.

Liz không phủ nhận quá khứ. Cô nói:

“Tôi không phải phép màu. Tôi chỉ là người từng đói, từng bị bỏ rơi – và quyết định không để điều đó định nghĩa tương lai mình.”

Cô sáng lập tổ chức giáo dục cho thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó khăn, chia sẻ câu chuyện tại các trường học, nhà tù, tổ chức quốc tế – truyền cảm hứng cho những người từng nghĩ rằng mình không còn gì.

Nếu bạn từng nghĩ rằng mình sinh ra ở vạch âm, Nếu bạn từng trải qua một tuổi thơ tồi tệ, Nếu bạn từng bị chối bỏ bởi chính những người lẽ ra phải yêu thương bạn, Hãy nhớ đến Liz Murray.

Người đã đi từ vỉa hè đến giảng đường đại học – mang theo không phải may mắn, mà là sự quyết tâm bất diệt.

“Bạn có thể chọn làm nạn nhân của hoàn cảnh. Hoặc bạn có thể chọn viết lại câu chuyện bằng chính bàn tay mình – dù có bẩn đến đâu.” — Liz Murray

 

ABRAHAM LINCOLN – CẬU BÉ NGHÈO ĐỌC SÁCH BÊN BẾP LÒ VÀ TRỞ THÀNH NGƯỜI GIẢI PHÓNG LINH HỒN NƯỚC MỸ

 

Abraham Lincoln sinh năm 1809, trong một căn nhà gỗ nhỏ ở bang Kentucky, Mỹ. Cha mẹ ông đều mù chữ. Lincoln lớn lên trong một môi trường nghèo đói, không điện, không sách, không trường lớp đàng hoàng.

Tuổi thơ ông gắn liền với:

Cái lạnh của mùa đông miền núi – Cái đói của những mùa thất bát – Và cái tối của căn nhà không có lấy một ngọn đèn dầu.

Nhưng cậu bé đó lại đam mê học đến mức… đọc bất kỳ mẩu giấy nào nhặt được. Cậu đọc trong chuồng ngựa, bên bếp lò, dưới ánh trăng, trên đường đi làm thuê.

Người ta gọi Lincoln là “cậu bé mang sách trong túi áo”, vì lúc nào cũng kẹp một cuốn bên mình – dù là đi cắt gỗ, phụ hồ, hay gặt lúa thuê.

Lincoln không học đại học. Không có tiền. Không có địa vị. Nhưng ông có một khát vọng: giúp người nghèo được đối xử công bằng.

Ông tự học luật. Làm luật sư. Bước vào chính trị. Và từng… thua rất nhiều.

Thất cử quốc hội

Thất bại kinh doanh

Bị từ chối vô số vị trí

Vợ mất con

Đời sống riêng tư đầy đau khổ

Người ta từng cười nhạo ông là “gã nông dân chân đất nói giọng quê”. Nhưng Lincoln không bỏ cuộc.

Năm 1860, giữa lúc nước Mỹ chia rẽ sâu sắc vì vấn đề nô lệ, Abraham Lincoln đắc cử Tổng thống. Và ngay lập tức, nửa đất nước nổi loạn. Nội chiến bùng nổ. Nỗi đau và máu nhuộm khắp bầu trời tự do.

Thay vì trấn áp bằng thù hận, Lincoln chọn hòa giải, lý trí, và tình thương. Ông ra Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ, đặt nền móng cho việc xóa bỏ chế độ nô lệ trên toàn quốc – dù biết rằng mình sẽ bị ghét, bị chống, và có thể mất mạng.

Ông từng nói:

“Tôi không tiêu diệt kẻ thù bằng cách giết họ. Tôi tiêu diệt họ – bằng cách biến họ thành bạn.”

Lincoln sống giản dị. Từng lời diễn văn của ông đều thấm đẫm lòng nhân. Gettysburg Address – một bài phát biểu chưa đến 300 chữ – được coi là một trong những áng văn vĩ đại nhất mọi thời đại. Câu kết của nó là:

“…Chính quyền của dân, do dân, vì dân – sẽ không bao giờ biến mất khỏi mặt đất này.”

Năm 1865, chỉ vài ngày sau khi nội chiến kết thúc, Lincoln bị ám sát. Nhưng di sản của ông – vẫn sống.

Nếu bạn từng cảm thấy mình xuất phát ở nơi không ai tin bạn sẽ làm nên chuyện, Nếu bạn từng bị chối bỏ, vấp ngã, thua cuộc, Nếu bạn từng nghĩ mình “quá quê mùa”, “quá nhỏ bé”, “quá nghèo” để thay đổi điều gì, Hãy nhớ đến Abraham Lincoln.

Người từng chẻ củi thuê – nhưng đã chẻ đôi lịch sử. Người lớn lên trong bóng tối – nhưng đã thắp sáng cả một dân tộc bằng lòng nhân hậu.

“Gốc rễ của giáo dục là đắng. Nhưng quả của nó – ngọt vô cùng.” — Abraham Lincoln

 

WILMA RUDOLPH – CÔ GÁI BẠI LIỆT Ở MIỀN NAM NƯỚC MỸ TRỞ THÀNH NGƯỜI PHỤ NỮ NHNH NHẤT THẾ GIỚI

 

Wilma Rudolph sinh năm 1940 trong một gia đình nghèo có 22 người con, tại bang Tennessee, nước Mỹ – nơi người da đen lúc đó không được đi học chung, ăn chung, hay ngồi cùng xe buýt với người da trắng.

Ngay từ lúc chào đời, Wilma đã là một kỳ tích. Cô sinh non, chỉ nặng 2,3kg. 4 tuổi, cô mắc bệnh bại liệt và bị liệt một chân. Bác sĩ nói cô sẽ không bao giờ đi lại bình thường.

Nhưng mẹ cô – một người giúp việc không biết chữ – không chấp nhận lời tiên tri ấy. Bà đưa con đi 50km mỗi tuần để trị liệu, xoa bóp chân cho con 4 lần mỗi ngày, không bỏ sót dù một buổi.

Và rồi, năm 11 tuổi, Wilma tháo được nẹp chân. Không ai tin. Nhưng cô tự bước đi. Không cần ai đỡ.

Không dừng lại ở việc đi được, Wilma muốn chạy.

Cô gia nhập đội điền kinh trường trung học – nơi là con gái da đen, từng bị liệt – nghĩa là không ai chú ý đến bạn.

Cô tập luyện trong thầm lặng, đổ mồ hôi trong đêm, và tin rằng:

“Nếu mình từng học cách đi, mình cũng có thể học cách bay.”

Năm 1956, Wilma được chọn vào đội tuyển Olympic Mỹ – ở tuổi 16. Nhưng chưa giành được huy chương, cô lặng lẽ trở về – và tập luyện nhiều hơn gấp bội.

Và rồi… thời khắc đến.

Thế vận hội Rome 1960. Wilma bước ra đường chạy – với chiếc chân từng bị liệt – và gió trong lòng. Cô giành 3 huy chương Vàng, ở 100m, 200m và tiếp sức 4×100m – trở thành người phụ nữ đầu tiên trong lịch sử Mỹ làm được điều đó.

Cô phá kỷ lục thế giới. Cô trở thành “Người phụ nữ nhanh nhất hành tinh.”

Nhưng điều khiến Wilma vĩ đại hơn cả không nằm trên sân vận động.

Khi trở về quê nhà Tennessee, chính quyền muốn tổ chức tiệc mừng – phân biệt cho người da trắng và da đen. Wilma từ chối. Cô nói:

“Tôi sẽ không dự bất kỳ lễ vinh danh nào… trừ khi tất cả được ngồi cùng bàn.”

Và bữa tiệc mừng Wilma Rudolph trở thành sự kiện không phân biệt chủng tộc đầu tiên trong lịch sử bang Tennessee.

Sau khi giải nghệ, Wilma dạy học, làm huấn luyện viên, lập quỹ giúp đỡ nữ vận động viên trẻ da màu, và trở thành người mở đường cho cả thế hệ phụ nữ sau cô – trong thể thao và cuộc sống.

Nếu bạn từng nghe người ta bảo “mày không thể”, Nếu bạn từng sống trong thân thể không hoàn hảo, Nếu bạn từng bị giam trong một xã hội nói rằng “con gái nghèo thì đừng mơ”, Hãy nhớ đến Wilma Rudolph.

Cô gái từng chống nạng trên nền đất miền Nam – nhưng đã chạy vào lịch sử với đôi chân bại từng bị kết án suốt đời.

“Chiến thắng không đến từ tốc độ đôi chân. Nó đến từ việc bạn dám đứng lên sau từng lần ngã – và không ngừng chạy tiếp.” — Wilma Rudolph

LỜI KẾT

Nghèo không phải định mệnh — là điểm xuất phát.

Chris ngủ nhà vệ sinh, trở thành triệu phú. Howard lớn lên ổ chuột, xây Starbucks. J.K. Rowling thất nghiệp, viết Harry Potter. Sylvester không có 40 đô, tạo Rocky. Les bị gọi là "thiểu năng," trở thành diễn giả hàng đầu.

Họ không xin cơ hội. Họ tạo. Họ không xin tiền. Họ kiếm. Họ không xin ai tin — họ làm cho đến khi phải tin.

Nghèo dạy bạn một điều: Không ai cứu bạn. Bạn phải tự cứu. Và khi bạn tự cứu — bạn mạnh hơn bất kỳ ai được cứu.

Người giàu có lưới an toàn. Người nghèo có động lực. Và động lực — mạnh hơn tiền.

Nếu hôm nay bạn nghèo. Hãy tự hỏi: Bạn có đói thành công không? Nếu họ làm được từ 0 đô — bạn làm được gì với những gì bạn có?

Vì cuộc đời không hỏi bạn có giàu không. Cuộc đời chỉ hỏi: Bạn có đói không?

 

3 CÂU HỎI TỰ VẤN:

Bạn có đói thành công không?

Bạn đang đợi ai cứu?

Nếu họ làm được từ 0 đô — bạn làm được gì với những gì bạn có?